Sep 17, 2015

Manipur tribal's desire to Separate Administration gain momentum

Manipur, which is inhabited by the Meitei, Kuki and Naga had a long history together, be it peaceful co-existence or minor misunderstandings since time immemorial. The recent three bills viz. The Protection of Manipur People Bill 2015, The Manipur Land Revenue and Land Reforms 7th Amendment Bill 2015 and The Manipur Shops and Establishment (2nd Amendment) Bill 2015 makes the tribal thinks that they are being cornered by the Government of Manipur and their desire for separate administration gains momentum after NINE person sacrificed their precious life, which the tribal give them the honour of Tribal Martyrs.

Lets see what the Tribal students in Manipur think about the bills:

Aug 13, 2015

Gundung a pianpi sanggam gilkial-dangtate kana aw

~ T. Zamlunmang Zou

 Tutung guozu in khentuom neilou leh lungsietna bei in itenna mun-le-muolte uh ziar chitah in hing ziar a, a mun amun, i san chiet ah buoi chitah in i buoi pilpial uhi. Lamka zong khopi chilou in buonnuoi leh nin lomtang toh hing phungvuo a, tuipang a tengte'n kipah huoilou tah mei in kithuo dildel hi. Manipur sungah district chin in i thuokhom chiet a i thuo ban vuah, mun khen khat ah khojang a inn-le-lou, hinna tanpha tan i um ban ah, mun khen khat ah tunitan in innlum luotheilou a um pawl zong ki um nalai hi. Thuthah (media) saite'n a totpha na tan tan uh news chin a ki suo zing ahiman in panpina zong i thei khom khom in ki bawl chiet a, hinanleh media te'n a totpha louna munte  uh tunitan in theipha hinalou a, hinanleh a thuonate uh a nopdeu china hisam lou hi. District leh block dang dang a siltungte nichin phiel a newspaper a atuon zinglai in, Gundung a i pienpi-sanggam laiguizomte thuona theipha in ana umlou hi. Tam article ahileh Gundung toh kisai a mipite thuona akisuo a khatveina hinalai dinga gintat ahi.

Aug 11, 2015

The sorry plight of Sangaikot Block villagers

An Alarm Bell for Govt Authorities, NGOs, CBOs and any voluntary organisations

Zolengthe and Zogam Today team conducted rapid need assessment in the immediate aftermath of a disaster which was caused by the untamed Guun River (Imphal River) under Sangaikot block of Churachandpur District in Manipur on August 8 and 9 which was funded by Manipur Evangelical Lutheran Church (MELC).

Summary of the Findings:

Aug 1, 2015

Disaster alarm in Churachandpur district

To what extend are we prepared to face Natural Disasters?

- T. Zamlunmang Zou @ Pupu Zou

Khuga river where one human life was lost on 01-08-2015
Churachandpur, popularly known as the second largest town of the state currently tastes the iceberg of what a natural disaster is! The magnitude of what we presently experience is so small that, it is not fit to be called natural disaster, but manmade disaster. Those eye witnesses said, Lanva stream was over-flowed due to excessive encroachment by the nearby residents, while Tuitha River inundated several residential areas due to the release of water from Khuga Dam water reservoir. At the very outset, let us see the demographic details of our district.

Jul 29, 2015

JCILPS Demand leh Singtangmite

Thumapui: Imphal khopi leh Manipur janggam tengah Inner Line Permit deina zieh a kiphinna husa thupi deu deu, nichin in bandh leh bandh lou chilou in kiphinna um zinga, sepai leh mipi kinawh tuona mu dingin um zing hi. Delhi khopi tanpha ah Manipur Students - Meitei sagnaupang pawlin lampi juina tanpha na neita uhi. Manipur solkal in bill tha pen ni 30 sunga luikhiet hi ding chi ua, hinanleh JCILPS te'n ni 15 sunga luikhe ding in phutna nei uhi. Ni 15 chinna ahileh tuni July 30 (Thursday) hita hi.

Mipi kiphinna nang joulou in Manipur Congress solkal in March 16, 2015 ni'a ana phatsah sa uh "Manipur Regulation of Visitors, Tenants and Migrant Workers (MRVT&MW) Bill, 2015" pen Special Assembly han jen in July 15 ni'n withraw bawl ua, kiphinna neite deidan toh ki zawitawn a bill tha siemkhe dingin drafting committee form hi. Tam drafting committee Chairman dingin Forest Minister Thoudam Debendra guon in um a, member dingin Ng Bijoy, N Biren leh RK Anand banah Convenor dingin Special Secretary (Home) M Yaiskul Meitei guon in um hi. Solkal thusuo in Joint Committee on Inner Line Permit System (JCILPS) apat zong member guon ding chi nanleh JCILPS in tuabang poimaw lou a, a nget uh point 5 guonlut ding leh akin theilam a solkal in bill a draft tha pen luikhe dingin phut uhi.

Jul 7, 2015

KI KHAILUM LUM MEI DING MAW – BANG CHI PANLAH DING


There is, unfortunately, a real stigma surrounding mental health issues and the only way to get past it is to educate ourselves, to have open and frank conversations and to reach out to those who are suffering. 

I hawmthaw I khopi Lamka neunou khat sunga ha ni vei peisa apat natna dei huailou tah leh shidan kilawmlou, mahni hinna kilah chi thuthangte I za chiengin lung hingphawng ma ma a, chimul thaw bang huai hial hi. Hachin phial in kikhailum chi thu ja in um zing ta mei a, tua zong sangnaupang laisim laite hi deu uhi. Tam bang thuthangte I ja chieng in lungsim ah ngaisutna tampi piengsah a, Christian sakhuo toh I etka chiengin bang ginna juikha leh sep dingbang kisem kha lou a diei chi vel bang geldoh in um jel hi. I khopi sungah tam bang thuthang hehu tevel a um in umda thei le hut huai hima nanleh, mihingte hinna leh lungsim ngaisutna pen kibang kimlou ahiman in tam bang sil piengte bang chi dou dal ding chi lampang ngaisut poimaw hi.

Tam bang ngaisutna lungsim peisuo a um lengte bang chi panla a hoi ding? Koi teng in pan la ding? Bang level a pan lah ngai chite gelkhawm poimaw hi. Ei mite I hi leh maingallou, I lungkhamna zong ki kum ngam lou, beidong tawpkhaw a hinkhuo I zah nia zong a’ng houlimpi thei dingte zong ki zuon ngamlou khop a jakaina nei I hi man un, panlahdan ding pen gen hamsa pi khat ahi. HInanleh bang tan a hiei khat a phattuomna um thei dinga I gintat panlah ding dan ahileh – Solkal level apat, Hattuom level apat, NGO level leh CBO level apat in pan kila leh bangtan ahei khat be phatuom dingin gingtat a um hi.

Jun 30, 2015

6th Schedule ki mu deh gei gei!

Pu PC Lawmkunga, na chitna ngah in mipi a nuoi valte’n bil daw 

Manipur singtangmite’n kum 35 val phunnawina leh kiphinna um thei chinteng toh I na buoipi uh, India phuolpi’n Manipur solkal kungah 6th Scheduled in a huomkha ding mun-le-muol kichien tah guonggal luikhe dingin thupieh bawl ta.

Government of India, Ministry of Home Affairs (North East Division) in May 7, 2015 ni’a “Extension of the Sixth Schedule of the Indian Constitution in the Hill Areas of Manipur,” chi thupi zang a Manipur chief secretary P C Lawmkunga alaithonna ah, undersecretary to the government of India, Manohar N Sukole in nisim 07.04.2001 ni’a Manipur Government in hill districts a Sixth Schedule with local adjustments leh amendments them khat toh koi ding lemsa ahi dan talang a, tua dungjui in Ministry of Home Affairs in zong nisim 21.09.2001 leh 17.10,2001 in Manipur Government kungah 6th Scheduled in a huomkha ding mun-le-muol kichien tah guonggal luikhe dingin thupieh ana bawlta uhi. Am thu ahileh W. Nipamacha Singh lamkaina MSCP solkal vaihawmna leh tuazaw a Koijam Radhabinod lamkaina Samata Party government hun, 2001 lai a thu um ana hita hi.  A laithon in agenna ah, India phuolpi’n laithon ni vei thot nanleh Manipur government in khatvei zong thuhna ana bawllou ahi dan talang a, Manipur government in tam laithonte a thuh kia ngai ahidan zong gen tel in nei hi.

Jun 27, 2015

ZSP Foundation Trust Meritorious Award 2015

ZSP GHQ IN ZSP FOUNDATION TRUST MERITORIOUS AWARD 2015 HAWMNA NEI
Monika Niang It Hoi Tungdim in overall ZSP topper hina la

Lamka, June 27: Zou Sangnaupang Pawlpi GHQ in tuni'n Zogal Memorial Hall, Zoveng ah ZSP Foundation Trust Meritorious Award 2015 hawmna leh career counceling nei. Vaiguon dan ni in kikhen a, session masa ah Dr. Steve Minlun MBBS, Medical Officer incharge, Behiang PHC leh Lunzamung Tungnung MPS, 2nd IRB assistant commandant te'n Career in Medical Science leh Civil Service chi thupi zangin sangnaupang tamkuom tah toh career counceling hun zang ua, second session ah Award hawmna leh zingunte apat thugenna um hi.  

Tam vaiguon ahileh Pu Ginsuanhau, MLA Singngat A/C in chief guest hina toh uap a, Muallum MDC Pi Grace Zamnu leh teltha a um Singngat MDC Pu Hausuanthang leh Sangaikot MDC Pu Pumtulthang te guest of honour in pang ua, Pi Mannuamching MCS, CEO ADCC in Functional President hina toh uap in, Chief Host in Pu Chinlunthang President UZO Ghq pang hi. Tam hun ah ZSP Anthem ana phuo Pu Thongpao, ZLS Official Dr. Lachinkhai, Pu Nehkhojang ban ah UZO Cabinet member leh ZYO lamkai te tel in MZP, KZP, KSO, TKSU ban ah ZSF leh CDSU te'n zong lumtah in uap uhi.

Jun 3, 2015

Khristian Sakhuo zuite khut-le-khut kitu in

Manipur a Christian hing lutna kum 100 valta, Hindu sakhuo kulmut nag am ah I na tengkha ua, hinanleh hamphat huaitah in singtanggam a teng te’n Khristian sakhuo I na jui kha uh. Pasian in a’ng ngansiena, a thu puongja tu ding chi dungjui in hattuom chin in missionary I na sawl khe zeng zung ta uh, I missionary sawl khiet teng uh sim ding hita lei, Manipur sung sangin a pulang a I sawlkhiet tam zaw mei thei hi.

Pupa thuchiin khat in, ‘innguo leh gam guo’ ana chi a um ngei hi. Hoita’n ngaisut lei, I inn veng, gam mial tah tah a umte ngaisah lou in, Manipur pulang ah inei I lam uh sengin missionary tampi I sawl uh, a hoi sih I china vang hi lou, hinanleh ei ma state sunga gammial meipi bang jing lam a tha in gel tha lei a dei huai. Manipur ah hill district tengah Kristian sakhuo a tam zaw I hita, ahita leh singtanggam a umteng in phai jang a gingloute ki beihuan lei bang chituh in gam I la ding uai chi bang ngaisut tham ching kasa hi.

May 23, 2015

ZOGAL (1917-1919 A.D.)

Zo [Zou] galkapte leh Mângkâng gâlkâpte kidoudân tambang ahi

Mângkâng uhpite’n France tuipi gâl (Ist WW) dou dîngin nawthaw thu leh thagum zang in Zo te ahing kaisawm zieh un Zogam zalênna a amaute hing kithuneisah uh chi in Zote’n Mangkângte tung ah gâl ahing bawl uh a Mângkâng gâlkâpte tampi athat uh a abei tadongun adou sawm uh hi. Zogâl lâi a Zo te ana panna munte uh akithei deuteng: -Sugnu, Gotengkot, Hiengtam, Buhsâu, Behieng, Muollum, chite ahi. Zo te vanzah ahileh thalpi, teipi, pumpi, nâmsâu, zouthâu, suongtum, singtun, tangluong, ahi.

Akigêndân in Zo te pên lunglien mama uh ahizieh un, Mângkângte’n vânlêng apat a bomb kahing khiehlu dîng uh ahi, achi chieng un “Na vânlêng uh âhgochieng pou a ka vâtkiehsah dîng uh ahi”. chi in Zo te’n ana dawng uh hi.

May 20, 2015

Aphul letlet din mun ah I ding

Manipur sunga teng nam tuom tuom te ki chimatna pen belpi sunga tui kisuong a sou vazung, a phul khe deh deh toh kibang hi. Mi khat-le-ni hamkhel zieh leh gamtat khelna zieh a nampi/gam bup buoina tung thei ding dinmun a ding zing ihi dan uh tulai thuthangte tungtawn in kiching mama hi.

Meitei society hi in, Naga, Kuki, Zomi, Hmar leh Mizo hitaleh mimal gamtatna pen communal line a leng deh deh in ki um zing hi. I nua ni peisa a helpawl khen khat gamtatna ziehin mipi sousanga, mawhna neilou mi khat in ahinna atan ban ah, bangma thei lou gari tamtam tah ni/thum lam haltum in um man hi.

Election Manifesto

Manipur Hill District tuamtuam ah Autonomous District Council Member teelna ding election huipi’n igam a zelsuoh laitah ahi a, ‘kei zong mi muonthei khat kahi’ kichi deu teng candidate in ahing kiguol suh diudeu uhi. Hun paisa a nampi ading a nasep, sum-le-pai senna muongpawl, be-le-phung muongpawl, pilna-siemna muongpawl leh a thunei zawdeu pawlpi tuomtuom toh kihou thei zieh a kimuong pawl – kimuonna gen ding neichiet in tup-le-ngiim ahing tahlang chiet sam uhi.

Amulkim huai CCpur district hospital

Churachandpur District hospital building a sung-le-pulang bang chi bang a mulkim huai a hia, bang chi bang a cement toh kisai nasepna zaw a um ahia chipe’n tu I nua ni 2 a siltung apat thei leh muthei in um hi. May 4 ni’n Dist hospital a Maternity ward ah hospital inntung lam a plaster kekhia a, damloute lupna tung leh tuonglai ah a peng pi’n kekhia hi. Vangphat huai tah in tuahun in a plaster chipna zawn ah mihing koima um lou a, a ki sukha leh liem umlou vanglah hi. 

Churachandpur leh electric bill

Churachandpur district sung leh a dieh in Lamka khopi sung ah nidang sang in tu nai apat electrict supply adan hing um zawdeu in kilang hi. Load sheding zong hing tawm deu in, mei pei sung hing tamdeuta ahiman in hindan leh nasepdan zong a zie zie hing um panta hi.

India pumpi et in power supply lam ah khantouna nasatah um a, tua dungjui in India gam ningtawng a um ei lah zong hing jel kha panpanta hi. 1947 in India pumpi ah 1362 MW install in um a, 16.3KWH per capita tungjou hi. March 2013 tanin ahileh India pumpi ah 2,23,334 MW install in um a, per capita consumption pen 917.2 KWH tungpha ta hi. Manipur ah tuni dong in (i/c Palaltana Gas based Power Station) apat 165 MW generate in um a, per capita consumption ahileh 200 KWH tungjou bep hi. Manipur in ha khat a power leina in Rs. 25 - 28 crores zangbei a, hinanleh electrict fee apat ha teng a solkal in amu Crore 8 apat 9 kikal tungpha giap hi.

Apr 1, 2015

Lamka khopi bank poimaw thum kikhana toh kisai

Singtanggam leh phaigam a micro enterprise tungtawn a nasepna leh nehsuina tamsem siemkhiet ding tupna toh ana ki bawl, Prime Minister’s Rojgar Yojana (PMRY) leh Rural Employment Generation Programme (REGP) kigawmkhawm, kum 2008 apat Prime Minister’s Employment Generation Programme (PMEGP) chi’a minvaw a um toh kisai in Lamka khopi ah private sector bank thum HDFC, Axis leh ICICI te khah ahi zieh in mipi a sanglam a sim in buoina tuo hi.

Aki khana zieh ahileh PMEGP 2013 – 14 nuoi a beneficiaries khen khat nuol ahiban ah teldoh a umte’n zong ahi ding bang loan a mulou zieh ua kiphinna um chi ahi.

Ngaisut kham ching khat ahileh, bang zieh a nual (reject) a um chi etchet poimaw kha ding hi. National scheme khat pou pou in terms and condition nei chiet a, tuo mi I buchinlou kha chiengin bang teng gen ngong nanlei nuol in um jel hi. Tuni’a kiphinna toh kisai a zieh thei hi chet sih nanleh nuol a umna zieh dinga gingtat khen khat ahileh:

Mar 16, 2015

UZO Assembly 2015 Presidential Address

Tu kum United Zou Organisation general headquarters Assembly leh kitelna lawchingtah a zaw in um, block 13 apat palai zanga val peikhawmte President Upa Nengkhenthang in vaidawn thugenna, a liamsate suunna leh UZO nasep leh panlah ding dan poimaw asahte talatna nei hi.

Presidential a address ah term peisa sunga sepkhiet leh toh doh talat bangma umlou a, policy program leh action plan pen umma nanleh hawmthaw huai mama hi.

Kum dang banglou in tukum in ahileh voter ID card bawl ahi dungjui in feltah leh kitup tah in kitelna in matal zung zung thei a, tam pen financial involvement umna nanleh maban a sutzop tuo mama in kilang hi.