Feb 28, 2017

War of Words: Manipur Kitelpina Tongsuo Dougal

March 4 leh 8 chia 11th Manipur Legislative Assembly kitelpina um ding toh kisai in India phuolpi - Delhi apat political party liente kimat in hing dienglut panta ua, vote neitute thuzaw theina ding sui in demthei demmaw in hing kidem zing tamei uhi.

BJP apat Prime Minister Narendra Modi, BJP President Amit Shah leh Union Tribal Affairs Minister Jual Oram te'n Manipur hingpha ua, a thugente uh thatmit dingin Congress apat INC Vice President Rahul Gandhi zing hing lenglut pei ngal hi.

Modi in Naga Peace Accord in Manipur leitang shukeh louding ahidan tangkoupi a, Gandhi in tunitan a tam Indo-Naga accord 'Framework Agreement' sunga umte mipi muthei dinga talat ahilou zieh in Modi mawpai thu gen hi.

Feb 23, 2017

Framework Agreement: BJP adi'a singbul suikha bah thei!

Congress ding a plus point hithei, BJP ding a kisui puoh theina singbul suothei. India Prime Minister Narendra Modi in "Historic Accord" ana chi hial, India solkal leh NSCN-IM te'n August 3, 2015 in kum 10 val kihouna gasuo masapen Framework Agreement thukhun ana bawl ni uapat tunitan a sung a bang thu kigial chi a thei suoi kaite chilou koima um nailou hi. NE mite adi'a bildaw huai mama khat ahing suodoh tahi. Hun ang kivei dungjui in tam FA zieh a kipahna neite'n manghil hiai hiai ua, hinanleh Nagaland daipam lamte ading in lung awpkai huai mama khat suo zing hi.

11th Manipur Legislative Assembly election hun a'ng nai deudeu leh FA thu zong hing ging kia deudeu ahiman in government form jou teitei ding a ki sabem set BJPte adingin ki suikha theina singbul hing sua ding bang in hing kilang ta hi.

Feb 21, 2017

Manipur Election 2017: Manifesto a en ding moh mimal hina en ding?

11th Manipur Legislative Assembly election i nai huaihuai ta, March 4 leh 8 chiengin Manipur pumpi ah party tuomtuom candidate mi 268 apat Manipur innpi vaihawmna tou ding mi 60 telkhietna um ta ding ahina toh, bang chi'n na vote manpha na zah sawm ei? Party in na en ei? Mimal in na en ei? Ahisihleh Party manifesto in na en eimah?

Manipur a kum 15 vingveng vaihawmna ana hasuo lou Indian National Congress in a term 4na aching kia uleh abawl ding thupi pen ua agen uh Manipur gamgi kepbit ding chi ahi. Tua bangma in party dang BJP leh adangdang te'n zong tambang ma in Manipur kepbit dingthu gen neichiet uhi.

Tam territorial integrity toh kisai phaijang mite'n threat dan a mu zing khat uh ahileh Indian Constitution sunga Article 3na ana hi zing hi. A lunggul zing uh ahileh Tam Article 3na nuoi a clause khat guonbe a Manipur state sukhah sahlou ding chi ahi zing hi. Telengana state pienkhietna di'a India solkal in state solkal thukup lou a thutanna alah bang ua Naga leh Kuki te sil nget a tangtun kha ding pen shi jau a ajau zing khat uh ahi.

Feb 11, 2017

SWOT ANALYSIS: A PILHUAI DECISION LAH DAN

Tuni, Feb 11 sun a mi khat toh ka ki hou hou uleh hichia ang gen, pil huai sa mama ing.

Tutung koi na vote sawm ei hing chi in, ken zong nang hing gen masa mawng vawi le, koi na vote sawm, bang zieh in ka lechi leh hichia a'ng gen.

Pu Ginsuanhau zong misia hisih, mihoi vawt, Zou ngaina vawt, a ngolpi phial phial khat hi, a MLA sung in zong na hoitah in sem, MLA teng lah a nasem hoipen hiding in gingta ing. Tua mabang in Pu Chinlunthang zong MLA hing kai hial leh Pu Hau bang a nasem ding mikhat ahi chi pen thei mama ing. A innsung manghil jen a Zou sung siemphat sawm khat ahi zong thei tham ing. MLA hizieh a sum umsate a nasep pen tulai a dinga a huauhuau chidan meimei hita ahiman in compare bawl thei chiet lei uthuai sa mama ing chi'a hing gen.

Feb 9, 2017

I gam ah political change a umjou tahtah na diai?

11th Manipur Assembly election hugin ngai semsem, political party teng lah a tam theitawp ching teitei ding chi in ahitheina chinteng ah panmun khaw in khuoi vaitung bang in diengle zatzat ta uh. Hotel chinteng lah election thu houlimna dimta, social media chinteng lah election thu a dim, tua bang kawmkal ah tutung election in political change ang tun jou na diai chi ngaisut kham ching mama khat ahi.

Bharatiya Janata Dal in Manipur Chief Minister Okram Ibobi Singh lamkaina nuai a Congress government in kum 15 a vaihawmna suonkhiet sawm in bawl thei chinteng, gen thei chinteng, sa thei chinteng a panla in ki salel mama ta uhi. Indian Prime Minister Narendra Modi zong hing dieng suh sawm nalai hidan in thu kija hi. BJP in Ibobi vaihawm kum 15 sunga fake encounter umte, vaihawmna kisuhlou, khantouna umlou leh namte kal a kibuoina chite tungtawn in vote campaign bawl ua, alang khat lam ah Congress government zong kumuong simthou - lah ki muonglel sim veve dan a lang in pan nasatah in la veve uhi. Congress in ahileh Indo-Naga Framework Agreement tungtawn in vote campaingn pan ua, nidang a phaijang gam a teng Meiteite lungsim su geugeu thu-le-la, Naga issue te tungtawn in BJP te demna toh panmun khaw in, government form kia ngeingei ding uh ahidan uh tangkoupi uhi. Tua kawmkal ah, political party neuneu te'n coalition bawl in guolzaw kinem chiet uh ahidan muthei in um hi.

Feb 8, 2017

Zodawn a um Solkal Sanginnte pangkhawm a puothah ngai

Election hing tung jel, MLA kiheng jel, Nampi kuong tawlna ah MLA leh Nampi lamkai UZO lung kituotah a nam khantouna ding tawlkhawm ngiitngiat chi jalouna sawt simta mama hi. Nam khantouna dingin Manipur inpi a mipi sih-le-tang a tou MLA leh nampi kuongtawl, etsahna dingin UZO, ZYO leh ZSP toh kithu ja mat den a nampi kuong tawlkhawm poimaw ta mama hi. Tam bang a i luongkhawm theilou laisie uh collective leh inclusive developmental work chi umthei ngeilou ding a, tua malah salah ah ki tuol ngiem deudeu ding ahiman in ngaisut tham ching sa mama kahi. Zou context in etsahna tamlou pelei ut huai kasa.

Laisimna toh kisai maban a UZO, ZSP leh MLA luongkhawm a panlahna di'a lunggul khen khat ahileh.

Mun dang a poimaw lou ichina hilou in, Zou kuol sunga school piching, a diah in government school umsate puothana di'a poimaw kasah tinten khuo 3 um hi. Tuate ahileh:

Election Galdotna: “Vote for Freedom"

An adequate conception of development must go much beyond the accumulation of wealth without ignoring the importance of economic growth, we must look beyond it (i.e. freedom). 
– Amarty Sen (The perspective of Freedom).

Leitung muntuom tuom a mihing million a sim genthei liangvai simsenglou in kidim hi. Neh ding ann neilou, damlou ki-enkoljoulou, shina manna tuoh, neh-hoijoulou (undernourishment), siamna pilna ziljoulou, sepna neilou leh basic needs dangdangte buchin zoulou adim in um hi. Tuate lah ah eigam(India) zong telpha hi. Atomlam a gen in tabang tasapna Economic Bondage/unfreedom a kikhosa nalailai tam mama china ahi. Gam khenkhat adieh in socialist & communist gamten zawnna doudal leh suh bei diing chiin mimal zalenna botkhie in, gamsunga mipite nei leh lam hausatna kikim a homguol ding in pan ana la uhi.Nanleh ana lawching jou senglou uhi.

Tuabang gam ah vaihomtu/govt thuneina lian mama a, mipi thaneina neu mama hi. Tuami deikhop nailou in agam ua namtuomtuomte political rights sukhietsah in, group/political party khat mai in vaihawmna teng leh thuneina teng tuden a, democracy kichi thumal muda uhi.

Feb 6, 2017

Manipur Election: BJP vs Congress

Mar 4 leh 8 chi'a mipi thutanna thupi tah - 11th Manipur Assembly Election hun nai huaihuai, thu-le-la dang huaihuai, political party chinteng kithing panpan, bang kibawl leh mi nautang lungsim a ki jou in, a vote manpha uh aki tang joudiei chi ngaisutna toh political party lamkaite phe liplep.

Manipur ah regional party tampi um nanleh BJP leh Congress mitsuon in kinei chiet hi. Congress in theitawp suo in BJP mitmawhna gen ua, BJP in zong tuobang ma in Congress mitmawhna gen chitah in gen veve hi.

BJP in tuni'n Kram Ibobi Singh lamkai Congress solkal tungah ngohna khau tah mei - Ibobi vaihawm sung fake encounter zieh a mi nautang mawhna neilou tampi'n shina tuoh ahi chi'n charge-sheet. Tuni'a BJP unit president Kshtrimayum Bhabannanda Singh in booklet a release sungah Ibobi solkal ngohna point 10 tah tuong. Extra judicial killing ban ah, corruption leh adang dang ban ah, WikiLeaks report in Ibobi khu "Mr Ten Percent" chia a chiemte dan tanpha tuong hi.

Feb 2, 2017

Tripartite Talks v/s Pandora Box

Tripartite Talks chipen kihouna pawl thum tel china hi a, Pandora Box ahileh Greek tangthu a a pasien uh 'Zeu' in leitunga numei masa pen di'a ana siam 'Pandora' kunga singkuon khat ana pia, na hong mawngmawng lou di chi'n thu ana pia hi. Numei chitahma thei ut tinten ahiman in ana hong a, ahon tah in hagau gilou, silsia chinteng (evils) leh lungkhamna (miseries) chin teng hing lengdoh a, a lengdoh manlou kinepna (hope) umden chi'n Greek tangthu ah ana kigen hi. 

Gam neunou khat, nam chin tenna Manipur ahileh November 1, 2016 apat in United Naga Council te'n National Highway 2te a economic blockade abawl zieh un phaigam leh tanggam ah hamsatna leh lungkhamna ban ah lungsim ngaisutna gilou tampi mipite kal ah pieng khia hi. 

Feb 1, 2017

BJP in CM Candidate puong leh a hattuom diai?

Manipur election hun ding lah nai mama ta, party tuomtuom in solkal siem jou ding hitaleh a chief minister dinguh koi hiding chi neichiet uh. BJP National General Secretary leh coordinator of Northeastern States Ram Madhav in ningkum July 31 ni'a BJP Manipur Pradesh te State Executive Meeting Imphal a aneina uah Manipur BJP CM Candidate ding puonkhiet in um pei ding chi'n ana gen nanleh tunitan in solkal form jou hita uleh koi in Chief Minister toupha luo ding chi genkhe thei nailou uhi. BJP in candidate mi 31 te min puongkhe ta ua, hinanleh CM Candidate ding pen election result puonkhiet zaw chia ngaisut hipan ding ahidan senior party leader khat in The Economic Times reporter khat kungah ana gen kha ngeita hi.