Oct 18, 2018

Manipur gamgi humbit ahileh …

India Today Group in India pumpi a Chief Minister nasem hoipen koi hiding chia survey abawlna uah Manipur Chief Minister N. Biren ahileh a thumna in panga, tuathamlou in BJP vaihawmna state teng apat a khatna in pangphaban hi. Tam toh kisai BJP Manipur Pradesh in Oct 16, 2018 ni’a City Convention Centre, Imphal mun a kipahpina vaiguon a nei nia ua N. Biren thugen, ngaisut khamching mama khat ahileh ‘Manipur gamgi humbit ahileh phaijang leh tanggam tengah tanvou (shares), hamphatna (opportunities) leh dan tungtawn a satan (rights) kiliangkou tan/mu ahi ding’ chi ahi. 

Manipur gamgi humbit ahileh chi thuteng in gen-le-sah tampi nei ahidan guntah a ngaisut tham ching khat ahi. 

Ngaisutna hing piang khat ahileh humbit ahilou leh bang chi ding? A langkhat ah, ‘bang ziah a Manipur gam humbit ngai’, koite apat humbit poimaw, bang ziah in? Dohna tampi piangsah kamteng ahidan ahi.

Chief Minister N. Biren thugen pen a thugen masang lam ngaisun lou a, athugen ni apat a maban lam meimei ngaisunte adding in vang dih vangut e izaw chi thei ding khop a dih ahi. Hinanleh, athugente tumasang lai apat Manipur solkal in ana bawl hileh tuabang kamteng zahngai khollou Meithei ahi.

Tanggam leh phaigam in Tanvou (shares) kikim in atang tading chipen, I tangta uh hilou amah? Bang ziah a atuom a um ut teitei na hi ua chi hun hizawta ahi. Manipur phaijang khawchi, amun kiching nawnlou chichi napi, development infrastructure manpha tengteng kawchi deu a Imphal phaiguom teng a siatawng siet a kisia, singtanggam a mun-le-muol um lou bang hial a.

Kum 50 zong chida vai, kum 20 peisa apat in Singtang gam leh Phaijang ah khantouna kibang, tanvou ki liangkou umna ding ngaisutna ana um ta henla hileh Manipur gamgi humbit ding leh humbitlou ding a koima buai hun hinawnlou kha ding hi.

A thugenna ahagen mama khat, “Go to Village (GTV) Mission” ahileh mipite khuolna toh kibawl ahi, solkal a um laisia mipite bang ziah a gim genthei thuo ding? Mun gamla pipi a hingkipan mipite’n official nna a bawl ding chiengun solkal officerte ginat louziah in hamsatna tuo jel uhi chi’n mipi mai ah ana gen zing hi. 

State level a vaihawm pawl um, district a umsuh kia, Block leh subdivision a zong hachin a mipite nasem ding a lawsang official tamtah um, tuate ahiding bangin nna semsah uleh Go To Village chi vaiguon poimaw lawmlawm khollou ding ahi. Sil vaihawm dan a dandan a umpen suhtup sawmlou in akilawm dan a phujui sa naseppen long lasting leh sustainable lawm lawm lou ding ahi. 

I CM pu thugen ipumkalna leh I awimawna hilou in, tuachi’n sil ana kibawl taleh tambang silte pumpel thei tham ahi chi I nuo etnuomna a thugen khen khat I quote ahi.

Source: Editorial, Zogam Today | 18.10.2018

Oct 7, 2018

Indo-Naga Peace Accord: Hei sungah I ding uai?

India khangthu a chiemte a um ding India solkal leh NSCN(IM) te’n August 3, 2015 ni’n ‘Kilemna Thuhun’ India Prime Minister Narendra Modi lamkaina nuai ah ana siemta uhi. Tuani apat tunitan in North East state thum – Manipur, Assam leh Arunachal Pradesh te ah Framework Agreement sunga bangthu kituun ahiai chi’n lung-awpkaina a um tawntung.

NSCN(IM) in Naga mi umna teng gam khat hisah ding chi’n giet ua, a suhkha ding state dangte’n lah chin-le-ha toh pangin doudal zing uhi. NSCN(IM) tup-le-ngiim tangtung ding, tangtung lou ding chipen India solkal upa vaihawmte’n Nagaland kim-le-paam a state dangte suhke hilou ding chi’n gen zing nan uleh Naga mipite’n tawplou a kiphinna nei zing ahiman un athutawpna bang a hing keding chipen genthei hinai tadilou hi. 

Tuabang kawmkal ah Manipur sung entalei, nam lian mama thum – Kuki, Naga leh Meitei I tengkhawm ua, singtanggam teng Naga leh Kuki te’n iluo dim uh ahiman in, phaijang neinou sunga teng Meitei te’n amaban ding uh thei ahiman un Manipur pen akikhen nen ding ngaigam lou uhi.