Zodawn Footprints

Feb 11, 2017

SWOT ANALYSIS: A PILHUAI DECISION LAH DAN

Tuni, Feb 11 sun a mi khat toh ka ki hou hou uleh hichia ang gen, pil huai sa mama ing.

Tutung koi na vote sawm ei hing chi in, ken zong nang hing gen masa mawng vawi le, koi na vote sawm, bang zieh in ka lechi leh hichia a'ng gen.

Pu Ginsuanhau zong misia hisih, mihoi vawt, Zou ngaina vawt, a ngolpi phial phial khat hi, a MLA sung in zong na hoitah in sem, MLA teng lah a nasem hoipen hiding in gingta ing. Tua mabang in Pu Chinlunthang zong MLA hing kai hial leh Pu Hau bang a nasem ding mikhat ahi chi pen thei mama ing. A innsung manghil jen a Zou sung siemphat sawm khat ahi zong thei tham ing. MLA hizieh a sum umsate a nasep pen tulai a dinga a huauhuau chidan meimei hita ahiman in compare bawl thei chiet lei uthuai sa mama ing chi'a hing gen.

Feb 9, 2017

I gam ah political change a umjou tahtah na diai?

11th Manipur Assembly election hugin ngai semsem, political party teng lah a tam theitawp ching teitei ding chi in ahitheina chinteng ah panmun khaw in khuoi vaitung bang in diengle zatzat ta uh. Hotel chinteng lah election thu houlimna dimta, social media chinteng lah election thu a dim, tua bang kawmkal ah tutung election in political change ang tun jou na diai chi ngaisut kham ching mama khat ahi.

Bharatiya Janata Dal in Manipur Chief Minister Okram Ibobi Singh lamkaina nuai a Congress government in kum 15 a vaihawmna suonkhiet sawm in bawl thei chinteng, gen thei chinteng, sa thei chinteng a panla in ki salel mama ta uhi. Indian Prime Minister Narendra Modi zong hing dieng suh sawm nalai hidan in thu kija hi. BJP in Ibobi vaihawm kum 15 sunga fake encounter umte, vaihawmna kisuhlou, khantouna umlou leh namte kal a kibuoina chite tungtawn in vote campaign bawl ua, alang khat lam ah Congress government zong kumuong simthou - lah ki muonglel sim veve dan a lang in pan nasatah in la veve uhi. Congress in ahileh Indo-Naga Framework Agreement tungtawn in vote campaingn pan ua, nidang a phaijang gam a teng Meiteite lungsim su geugeu thu-le-la, Naga issue te tungtawn in BJP te demna toh panmun khaw in, government form kia ngeingei ding uh ahidan uh tangkoupi uhi. Tua kawmkal ah, political party neuneu te'n coalition bawl in guolzaw kinem chiet uh ahidan muthei in um hi.

Feb 8, 2017

Zodawn a um Solkal Sanginnte pangkhawm a puothah ngai

Election hing tung jel, MLA kiheng jel, Nampi kuong tawlna ah MLA leh Nampi lamkai UZO lung kituotah a nam khantouna ding tawlkhawm ngiitngiat chi jalouna sawt simta mama hi. Nam khantouna dingin Manipur inpi a mipi sih-le-tang a tou MLA leh nampi kuongtawl, etsahna dingin UZO, ZYO leh ZSP toh kithu ja mat den a nampi kuong tawlkhawm poimaw ta mama hi. Tam bang a i luongkhawm theilou laisie uh collective leh inclusive developmental work chi umthei ngeilou ding a, tua malah salah ah ki tuol ngiem deudeu ding ahiman in ngaisut tham ching sa mama kahi. Zou context in etsahna tamlou pelei ut huai kasa.

Laisimna toh kisai maban a UZO, ZSP leh MLA luongkhawm a panlahna di'a lunggul khen khat ahileh.

Mun dang a poimaw lou ichina hilou in, Zou kuol sunga school piching, a diah in government school umsate puothana di'a poimaw kasah tinten khuo 3 um hi. Tuate ahileh:

Election Galdotna: “Vote for Freedom"

An adequate conception of development must go much beyond the accumulation of wealth without ignoring the importance of economic growth, we must look beyond it (i.e. freedom). 
– Amarty Sen (The perspective of Freedom).

Leitung muntuom tuom a mihing million a sim genthei liangvai simsenglou in kidim hi. Neh ding ann neilou, damlou ki-enkoljoulou, shina manna tuoh, neh-hoijoulou (undernourishment), siamna pilna ziljoulou, sepna neilou leh basic needs dangdangte buchin zoulou adim in um hi. Tuate lah ah eigam(India) zong telpha hi. Atomlam a gen in tabang tasapna Economic Bondage/unfreedom a kikhosa nalailai tam mama china ahi. Gam khenkhat adieh in socialist & communist gamten zawnna doudal leh suh bei diing chiin mimal zalenna botkhie in, gamsunga mipite nei leh lam hausatna kikim a homguol ding in pan ana la uhi.Nanleh ana lawching jou senglou uhi.

Tuabang gam ah vaihomtu/govt thuneina lian mama a, mipi thaneina neu mama hi. Tuami deikhop nailou in agam ua namtuomtuomte political rights sukhietsah in, group/political party khat mai in vaihawmna teng leh thuneina teng tuden a, democracy kichi thumal muda uhi.

Feb 6, 2017

Manipur Election: BJP vs Congress

Mar 4 leh 8 chi'a mipi thutanna thupi tah - 11th Manipur Assembly Election hun nai huaihuai, thu-le-la dang huaihuai, political party chinteng kithing panpan, bang kibawl leh mi nautang lungsim a ki jou in, a vote manpha uh aki tang joudiei chi ngaisutna toh political party lamkaite phe liplep.

Manipur ah regional party tampi um nanleh BJP leh Congress mitsuon in kinei chiet hi. Congress in theitawp suo in BJP mitmawhna gen ua, BJP in zong tuobang ma in Congress mitmawhna gen chitah in gen veve hi.

BJP in tuni'n Kram Ibobi Singh lamkai Congress solkal tungah ngohna khau tah mei - Ibobi vaihawm sung fake encounter zieh a mi nautang mawhna neilou tampi'n shina tuoh ahi chi'n charge-sheet. Tuni'a BJP unit president Kshtrimayum Bhabannanda Singh in booklet a release sungah Ibobi solkal ngohna point 10 tah tuong. Extra judicial killing ban ah, corruption leh adang dang ban ah, WikiLeaks report in Ibobi khu "Mr Ten Percent" chia a chiemte dan tanpha tuong hi.

Feb 2, 2017

Tripartite Talks v/s Pandora Box

Tripartite Talks chipen kihouna pawl thum tel china hi a, Pandora Box ahileh Greek tangthu a a pasien uh 'Zeu' in leitunga numei masa pen di'a ana siam 'Pandora' kunga singkuon khat ana pia, na hong mawngmawng lou di chi'n thu ana pia hi. Numei chitahma thei ut tinten ahiman in ana hong a, ahon tah in hagau gilou, silsia chinteng (evils) leh lungkhamna (miseries) chin teng hing lengdoh a, a lengdoh manlou kinepna (hope) umden chi'n Greek tangthu ah ana kigen hi. 

Gam neunou khat, nam chin tenna Manipur ahileh November 1, 2016 apat in United Naga Council te'n National Highway 2te a economic blockade abawl zieh un phaigam leh tanggam ah hamsatna leh lungkhamna ban ah lungsim ngaisutna gilou tampi mipite kal ah pieng khia hi. 

Feb 1, 2017

BJP in CM Candidate puong leh a hattuom diai?

Manipur election hun ding lah nai mama ta, party tuomtuom in solkal siem jou ding hitaleh a chief minister dinguh koi hiding chi neichiet uh. BJP National General Secretary leh coordinator of Northeastern States Ram Madhav in ningkum July 31 ni'a BJP Manipur Pradesh te State Executive Meeting Imphal a aneina uah Manipur BJP CM Candidate ding puonkhiet in um pei ding chi'n ana gen nanleh tunitan in solkal form jou hita uleh koi in Chief Minister toupha luo ding chi genkhe thei nailou uhi. BJP in candidate mi 31 te min puongkhe ta ua, hinanleh CM Candidate ding pen election result puonkhiet zaw chia ngaisut hipan ding ahidan senior party leader khat in The Economic Times reporter khat kungah ana gen kha ngeita hi.

Jan 31, 2017

Economic Blockade: Vote suina suohta

Manipur Chief Minister Oram Ibobi Singh in January 28 ni'a political party tuomtuom apat Congress a lutte vaidawnna Congress Bhawan mun a thugen aneina ah, BJP, UNC, NSCN(IM) te thakhat ahi chi'n ana gen a, BJP  zong um meimei samlou in ningkum Oct 31 jankim apat UNC Blockade khu Congress govt vai hawm siemlou zieh sil pieng ahi ban ah, Congress vaihawmna nuai ah kituona leh kilemna sangin khat-le-khat kal a kithei siemlouna pieng zaw ahi chi'n thutna bawl jel uhi. UNC in tam bang sil tung ding ahipen Economic Blockade ana pat lai ua thei mama ding un gintat huai a, a issue uzong national level a tut teitei sawm a panla uh ahidan kilang chieng mama hi.

UNC Economic Blockade leh state integrity pen election agenda a suo ban uah, tam thu a election hing ki veng doh ding bangta hi. Tuabang kal ah, state sunga education puophat ngai ahidan, development toh kisai etthah ngai ahidan, nehgu-tahgu toh kisai siemphat tua tampi um ahidan genkha in um nawn ta dingdeng lou hi.

Jan 26, 2017

Manipur Election: Gilbem apat Gilzawl, Gilzawl apat Gilbem!

MANIPUR ELECTION
Gilbem apat Gilzawl, Gilzawl apat Gilbem!

Mipil, gulhit chil getthei ding khop a kigen,  Greek philosopher ban ah Western philosophy mukhetu chi'a chiemte a um Socrates in "I was really too honest a man to be a politician and live" ana chi hial nama a, tutung a politician party heng zengzung te apat dihtatna leh chitahna umlou chipen chieng mama hi.

Politician ichite pen Aahpi toh Sa-ngah ki soltua toh kibang chilou ngal genbe di beikei! Sa-ngah in Aahpi Aahpi tuni hei ah nagieh diei chi'a adoh in, Aahpi'n "gil-bem ah" achi in gil-zawl a gieh, Sa-ngah in janlai a mat di'a ava gep leh ana um lou. A jing ni'a gil-zawl ah chi in gil-bem a giakia, sa-ngah lawsam kia,  a thai nita a, ahpi'n gil-bem ah chi in gil-zawl a agieh leh sa-ngah in gil-zawl a va mankhe thouthou.

Jan 11, 2017

Laiteng 6 toh hinkhuo zah hun!

Leitung khovel changkang deudeu, huikhuo a kithuja tuana lah hoisem, second khat sunga khovel pumpi dengsuo thei khop a hat social networking lah pung deudeu ahiman in tulai khangtha, laisiem leh internet khovel a kibuolte'n laiteng 6 toh hinkho zah dan iki sin uh kul hi. Tamna laiteng 6te khu nichin hinkhuo ah a tulmaw lou koima ki um lou a, business bawlte, journalist, nichin nehtawm kilawte tanpha in zah siem ki phamaw mama hi. Tam laiteng 6 te ahileh 'W' nga leh 'H' khat ahi. 'W'te ahileh Who, What, When, Where, Why hi a, 'H' pen ahileh How ahi.

Khovel i tenna pen thusie lasie beilou ding ahiman in bil in aja chinteng, mit in a mu chinteng gingtat peipei leh thuchien kanlou a munchin gamchin a thethang zengzung hun hinawnlou hi. Thusie in muolsawm kaan a, thuhoi in kotbieng kaan joulou na kichi ngei ahiman in, thusie pen ahithei tan a siel-eh thah a thah zeng zung lou dan kizil hunta hi.

Who (Koi) - Laisiem khat, sie-le-pha khenthei khat hita nahiman in na mipi, jaatpi te bang chi bang mi ahiei chi na theichet mama kul hi. Thu nasuo/gen chinteng bailam tah a gingta peipei namte ihinalai uhi. Alang khat ah, thu khat poupou na sim chiengin a suotu koi, koi toh kipawl, koi party, koi, koi, koi chipen theichet poimaw hi.

What (Bang) - Bang in midangte apat nang hing ki lamdang sah tuom sese chi kithei poimaw hi. Ka thugel/gen in kei bang dinmun ah a'ng koi ei? A langkhat ah, thu-le-la kigel pialpualte bang genna chet ahia? Bang gen ut ahia chi theichet poimaw hi. Tuami theichetna in bang chi bang mi nahi hilchien mama hi.