Zodawn Footprints

Jul 7, 2015

KI KHAILUM LUM MEI DING MAW – BANG CHI PANLAH DING


There is, unfortunately, a real stigma surrounding mental health issues and the only way to get past it is to educate ourselves, to have open and frank conversations and to reach out to those who are suffering. 

I hawmthaw I khopi Lamka neunou khat sunga ha ni vei peisa apat natna dei huailou tah leh shidan kilawmlou, mahni hinna kilah chi thuthangte I za chiengin lung hingphawng ma ma a, chimul thaw bang huai hial hi. Hachin phial in kikhailum chi thu ja in um zing ta mei a, tua zong sangnaupang laisim laite hi deu uhi. Tam bang thuthangte I ja chieng in lungsim ah ngaisutna tampi piengsah a, Christian sakhuo toh I etka chiengin bang ginna juikha leh sep dingbang kisem kha lou a diei chi vel bang geldoh in um jel hi. I khopi sungah tam bang thuthang hehu tevel a um in umda thei le hut huai hima nanleh, mihingte hinna leh lungsim ngaisutna pen kibang kimlou ahiman in tam bang sil piengte bang chi dou dal ding chi lampang ngaisut poimaw hi.

Tam bang ngaisutna lungsim peisuo a um lengte bang chi panla a hoi ding? Koi teng in pan la ding? Bang level a pan lah ngai chite gelkhawm poimaw hi. Ei mite I hi leh maingallou, I lungkhamna zong ki kum ngam lou, beidong tawpkhaw a hinkhuo I zah nia zong a’ng houlimpi thei dingte zong ki zuon ngamlou khop a jakaina nei I hi man un, panlahdan ding pen gen hamsa pi khat ahi. HInanleh bang tan a hiei khat a phattuomna um thei dinga I gintat panlah ding dan ahileh – Solkal level apat, Hattuom level apat, NGO level leh CBO level apat in pan kila leh bangtan ahei khat be phatuom dingin gingtat a um hi.

Jun 30, 2015

6th Schedule ki mu deh gei gei!

Pu PC Lawmkunga, na chitna ngah in mipi a nuoi valte’n bil daw 

Manipur singtangmite’n kum 35 val phunnawina leh kiphinna um thei chinteng toh I na buoipi uh, India phuolpi’n Manipur solkal kungah 6th Scheduled in a huomkha ding mun-le-muol kichien tah guonggal luikhe dingin thupieh bawl ta.

Government of India, Ministry of Home Affairs (North East Division) in May 7, 2015 ni’a “Extension of the Sixth Schedule of the Indian Constitution in the Hill Areas of Manipur,” chi thupi zang a Manipur chief secretary P C Lawmkunga alaithonna ah, undersecretary to the government of India, Manohar N Sukole in nisim 07.04.2001 ni’a Manipur Government in hill districts a Sixth Schedule with local adjustments leh amendments them khat toh koi ding lemsa ahi dan talang a, tua dungjui in Ministry of Home Affairs in zong nisim 21.09.2001 leh 17.10,2001 in Manipur Government kungah 6th Scheduled in a huomkha ding mun-le-muol kichien tah guonggal luikhe dingin thupieh ana bawlta uhi. Am thu ahileh W. Nipamacha Singh lamkaina MSCP solkal vaihawmna leh tuazaw a Koijam Radhabinod lamkaina Samata Party government hun, 2001 lai a thu um ana hita hi.  A laithon in agenna ah, India phuolpi’n laithon ni vei thot nanleh Manipur government in khatvei zong thuhna ana bawllou ahi dan talang a, Manipur government in tam laithonte a thuh kia ngai ahidan zong gen tel in nei hi.

Jun 27, 2015

ZSP Foundation Trust Meritorious Award 2015

ZSP GHQ IN ZSP FOUNDATION TRUST MERITORIOUS AWARD 2015 HAWMNA NEI
Monika Niang It Hoi Tungdim in overall ZSP topper hina la

Lamka, June 27: Zou Sangnaupang Pawlpi GHQ in tuni'n Zogal Memorial Hall, Zoveng ah ZSP Foundation Trust Meritorious Award 2015 hawmna leh career counceling nei. Vaiguon dan ni in kikhen a, session masa ah Dr. Steve Minlun MBBS, Medical Officer incharge, Behiang PHC leh Lunzamung Tungnung MPS, 2nd IRB assistant commandant te'n Career in Medical Science leh Civil Service chi thupi zangin sangnaupang tamkuom tah toh career counceling hun zang ua, second session ah Award hawmna leh zingunte apat thugenna um hi.  

Tam vaiguon ahileh Pu Ginsuanhau, MLA Singngat A/C in chief guest hina toh uap a, Muallum MDC Pi Grace Zamnu leh teltha a um Singngat MDC Pu Hausuanthang leh Sangaikot MDC Pu Pumtulthang te guest of honour in pang ua, Pi Mannuamching MCS, CEO ADCC in Functional President hina toh uap in, Chief Host in Pu Chinlunthang President UZO Ghq pang hi. Tam hun ah ZSP Anthem ana phuo Pu Thongpao, ZLS Official Dr. Lachinkhai, Pu Nehkhojang ban ah UZO Cabinet member leh ZYO lamkai te tel in MZP, KZP, KSO, TKSU ban ah ZSF leh CDSU te'n zong lumtah in uap uhi.

Jun 3, 2015

Khristian Sakhuo zuite khut-le-khut kitu in

Manipur a Christian hing lutna kum 100 valta, Hindu sakhuo kulmut nag am ah I na tengkha ua, hinanleh hamphat huaitah in singtanggam a teng te’n Khristian sakhuo I na jui kha uh. Pasian in a’ng ngansiena, a thu puongja tu ding chi dungjui in hattuom chin in missionary I na sawl khe zeng zung ta uh, I missionary sawl khiet teng uh sim ding hita lei, Manipur sung sangin a pulang a I sawlkhiet tam zaw mei thei hi.

Pupa thuchiin khat in, ‘innguo leh gam guo’ ana chi a um ngei hi. Hoita’n ngaisut lei, I inn veng, gam mial tah tah a umte ngaisah lou in, Manipur pulang ah inei I lam uh sengin missionary tampi I sawl uh, a hoi sih I china vang hi lou, hinanleh ei ma state sunga gammial meipi bang jing lam a tha in gel tha lei a dei huai. Manipur ah hill district tengah Kristian sakhuo a tam zaw I hita, ahita leh singtanggam a umteng in phai jang a gingloute ki beihuan lei bang chituh in gam I la ding uai chi bang ngaisut tham ching kasa hi.

May 23, 2015

ZOGAL (1917-1919 A.D.)

Zo [Zou] galkapte leh Mângkâng gâlkâpte kidoudân tambang ahi

Mângkâng uhpite’n France tuipi gâl (Ist WW) dou dîngin nawthaw thu leh thagum zang in Zo te ahing kaisawm zieh un Zogam zalênna a amaute hing kithuneisah uh chi in Zote’n Mangkângte tung ah gâl ahing bawl uh a Mângkâng gâlkâpte tampi athat uh a abei tadongun adou sawm uh hi. Zogâl lâi a Zo te ana panna munte uh akithei deuteng: -Sugnu, Gotengkot, Hiengtam, Buhsâu, Behieng, Muollum, chite ahi. Zo te vanzah ahileh thalpi, teipi, pumpi, nâmsâu, zouthâu, suongtum, singtun, tangluong, ahi.

Akigêndân in Zo te pên lunglien mama uh ahizieh un, Mângkângte’n vânlêng apat a bomb kahing khiehlu dîng uh ahi, achi chieng un “Na vânlêng uh âhgochieng pou a ka vâtkiehsah dîng uh ahi”. chi in Zo te’n ana dawng uh hi.

May 20, 2015

Aphul letlet din mun ah I ding

Manipur sunga teng nam tuom tuom te ki chimatna pen belpi sunga tui kisuong a sou vazung, a phul khe deh deh toh kibang hi. Mi khat-le-ni hamkhel zieh leh gamtat khelna zieh a nampi/gam bup buoina tung thei ding dinmun a ding zing ihi dan uh tulai thuthangte tungtawn in kiching mama hi.

Meitei society hi in, Naga, Kuki, Zomi, Hmar leh Mizo hitaleh mimal gamtatna pen communal line a leng deh deh in ki um zing hi. I nua ni peisa a helpawl khen khat gamtatna ziehin mipi sousanga, mawhna neilou mi khat in ahinna atan ban ah, bangma thei lou gari tamtam tah ni/thum lam haltum in um man hi.

Election Manifesto

Manipur Hill District tuamtuam ah Autonomous District Council Member teelna ding election huipi’n igam a zelsuoh laitah ahi a, ‘kei zong mi muonthei khat kahi’ kichi deu teng candidate in ahing kiguol suh diudeu uhi. Hun paisa a nampi ading a nasep, sum-le-pai senna muongpawl, be-le-phung muongpawl, pilna-siemna muongpawl leh a thunei zawdeu pawlpi tuomtuom toh kihou thei zieh a kimuong pawl – kimuonna gen ding neichiet in tup-le-ngiim ahing tahlang chiet sam uhi.

Amulkim huai CCpur district hospital

Churachandpur District hospital building a sung-le-pulang bang chi bang a mulkim huai a hia, bang chi bang a cement toh kisai nasepna zaw a um ahia chipe’n tu I nua ni 2 a siltung apat thei leh muthei in um hi. May 4 ni’n Dist hospital a Maternity ward ah hospital inntung lam a plaster kekhia a, damloute lupna tung leh tuonglai ah a peng pi’n kekhia hi. Vangphat huai tah in tuahun in a plaster chipna zawn ah mihing koima um lou a, a ki sukha leh liem umlou vanglah hi. 

Churachandpur leh electric bill

Churachandpur district sung leh a dieh in Lamka khopi sung ah nidang sang in tu nai apat electrict supply adan hing um zawdeu in kilang hi. Load sheding zong hing tawm deu in, mei pei sung hing tamdeuta ahiman in hindan leh nasepdan zong a zie zie hing um panta hi.

India pumpi et in power supply lam ah khantouna nasatah um a, tua dungjui in India gam ningtawng a um ei lah zong hing jel kha panpanta hi. 1947 in India pumpi ah 1362 MW install in um a, 16.3KWH per capita tungjou hi. March 2013 tanin ahileh India pumpi ah 2,23,334 MW install in um a, per capita consumption pen 917.2 KWH tungpha ta hi. Manipur ah tuni dong in (i/c Palaltana Gas based Power Station) apat 165 MW generate in um a, per capita consumption ahileh 200 KWH tungjou bep hi. Manipur in ha khat a power leina in Rs. 25 - 28 crores zangbei a, hinanleh electrict fee apat ha teng a solkal in amu Crore 8 apat 9 kikal tungpha giap hi.

Apr 1, 2015

Lamka khopi bank poimaw thum kikhana toh kisai

Singtanggam leh phaigam a micro enterprise tungtawn a nasepna leh nehsuina tamsem siemkhiet ding tupna toh ana ki bawl, Prime Minister’s Rojgar Yojana (PMRY) leh Rural Employment Generation Programme (REGP) kigawmkhawm, kum 2008 apat Prime Minister’s Employment Generation Programme (PMEGP) chi’a minvaw a um toh kisai in Lamka khopi ah private sector bank thum HDFC, Axis leh ICICI te khah ahi zieh in mipi a sanglam a sim in buoina tuo hi.

Aki khana zieh ahileh PMEGP 2013 – 14 nuoi a beneficiaries khen khat nuol ahiban ah teldoh a umte’n zong ahi ding bang loan a mulou zieh ua kiphinna um chi ahi.

Ngaisut kham ching khat ahileh, bang zieh a nual (reject) a um chi etchet poimaw kha ding hi. National scheme khat pou pou in terms and condition nei chiet a, tuo mi I buchinlou kha chiengin bang teng gen ngong nanlei nuol in um jel hi. Tuni’a kiphinna toh kisai a zieh thei hi chet sih nanleh nuol a umna zieh dinga gingtat khen khat ahileh: