Jun 27, 2020

Quarantine zaw a ngaidan leh etdan chituom

(Post Quarantined Stigma & Discrimination)

Novel Coronavirus (COVID-19) zieh a lockdown kum khawtuong a um thei samlou ding ahiman in COVID-19 positive case niteng in khang hiaihiai nanleh ne-le-ta, sum-le-pai suina nasatah a subuoi ahiman in ut-le-da a lakhiet hun hing um ding in kilang hi. COVID-19 positive case khang deudeu nanleh hamphat huaitah in Manipur ah hinna taan hial um nailou phot a, a dam zong hing tam deudeu ta hi. Institutional/Community Quarantine Centre a um zong kiam hiai hiai, tua dungjui in Home/Village quarantine a um zong tawm deudeu ta hi.


Stigma ahileh sil khat ziah a mihing khat etdangna, tualeh discrimination i chi ahileh khat leh khat kal a ki daidanna chilei thei bailam pen kha ding hi. Tutung COVID-19 zieh in India pumpi ah lockdown um a, khopi a i tanau nasem leh laisim a umte a maban uh sunzom thei nawnlou ahiman un innlang ah hing kilekia uhi. Tuachi'n quarantine ah ni bang zaza ahei khat koi in um uhi. Khen khatte ahileh COVID-19 natna vei in um ua, khen khat ahileh veikhalou in innlum hing tung thei uhi. Tuaban ah a veikhate zong a tamzaw dam sieng in inlum hing tung thei uhi. 

Tami natna kum danga ana kija ngeilou ahiman in, sil himhim a tha ahileh ki jaubawl chi khat um ahiman in tami natna veite zong etdan khat a et in um ua, tualeh a veilou, hinanleh mun dang apat hing pawtte zong a vei kha dinga ginmawna lien mama hi. Tuabang a ngaidan tampi kawmkal a i um lai un, mun tuom a hing kilete innmun a ana umte'n bang chi'n i en ua, bang ngaidan i nei ua, i jau et uh amah? Ahisihleh i tuombawl kha uh amah chi ki entha lei uthuai isa uhi.

Stigma kichi quarantine a um, dam leh damlou a hing pawtte'n zong nei thei ua, tualeh ana gal-ette'n zong ki neithei veve hi. A gal-ette sangin a sunga va umte'n kingaisietna leh lunggel dihlou chi tuomtuom ngaisun zaw uh ahi chi thei poimaw hi. Kei tua quarantine a um, damlou thei shi thei. Keima tang a tamna quarantine a um, ka innkote'n bang a ne ua, bang ci hin, bang ngaidan ang nei di uai? Ka sepna beita, tua bang ka bawl di, kei panna bei tobang kahita! Mi dante'n bang ang chi ngai in bang ang chi et di uai? Natna hing kithe taleh kei ngoh a um kha ding! chivel ngaisutna nei tham ding un gintat huai hi. Tua thamlou in, khat leh khat ki gingmaw tua chiet, veng khat leh veng khat, khuo khat leh khat ki mullit tua chite, zatou inn a ki ensah ding tanpha a zau a zauthaw chite tulaitah in um tham hi. Tami stigma in natna nei nanlei gendoh ngamlouna hing tun a, zatou leh za inn tanpha zot nuomlouna tun thei hi. Tuabep hilou, mite'n ang etdan tuom khava chi'a prevetive measure - khutsawp, maituom chite bang bawl utlouna piueng sah thei tham hi.

Etsahna dingin, mi khat dawr a vanlei, nang a gei a um, tua vanlei a hing kuon pen nidang a zong ana khu gige ahizieh in theikhollou pi'n hing khu taleh bang i chi et diai? Tua mun a nang um hilechin bang na bawl diai? Dawr neitu hilechin bang na gen diai? Health worker/Social worker vel hilechin bang na bawl diai? Eima leh eima ki ngaisutna ding a i gen ahi.

Stigma zieh a mihing khat tung a sil tung thei tampi um hi. Quarantine a um, natna vei nalai, dam zoh tadi lou chivelte ngaisutna ding tuot talei ki ngaisietna leh manih kimudana chivel pieng dingin gingtat huai hi. Maw lungthah, ning kitel, kidehzawna bei hiai hiai, lunglenna bang mawh nei thet thut, hamhai kisahna nei ding un gingtat huai hi. 

Tam bang hindan kihenna vel nei a'ng umkha leh a innsung leh khosung mite'n thei siem poimaw mama hi. Tam bang silte pieng thei ahiman in, pilvang huai mama a, quarantine a hing pawt leh tami natna veikhate zong mullit lou ding leh ngaikhawh tah a ngaisah poimaw ding hi.

~ Pupu Zou

No comments:

Post a Comment