Mar 4, 2020

COVID 19: I KHOPAM HING TUNGTA, SOLKAL KHAUTAH A PAN ALAH NGAI

Khovel pumpi kiliing sah, awl awl a masawn zing leh a suh khakha nalam dop neilou, hinna la natna hi (the killer virus) kichi COVID 19 (CoronaVirus) zieh in khovel pumpi ah mite lung thawmhauna leh chijatna in um sah hji. World Health Organisation (WHO) report in agenna ah tu-le-tu in khovel pumpi ah coronavirus natna in a suhkha mi 90,000 val um chi'n gen hi. WHO in March 1, 2020 ni'a thusuo a bawlna ah, a hing kipatna gam China ah mi 79968 in natna vei ua, mi 2873 te'n ahinna uh tanta uhi. China gam pumpi a Province 26 umteng ah tungsuo in, khopi 36 ah tam natna toh kisai shina tua umta uhi. China ban ah gamdang 58 ah tam natna vei mi 7000 val phata a, hinna tan mi 100 val hita ahidan WHO in March 1, 2020 nia report apiana tungtawn in muthei in um hi. Tuni, 04.03.2020 tan in ahileh atung a kipia number teng kibang nawnlou ding leh khanlam manaw ding in gingtat um a, khang petma ahidan new tuomtuom apat in muthei in um hi.

WHO in SOuth-East Asian gamte ki sakhol dingin theisahna bawl. SEA gam 11 umteng apat in gam 5 ah COVID-19 natna tungta. India ah natna vei 28, Thailand ah 43, Indonedia ah 2, Sri Lamka leh Nepal ah 1 tuatuah. Myanmar ahileh natna vei 1 um chi hinanleh adih ngelna hi chi report kimu khollou nanleh umtham ta dinga ginmaw huai mama gam khat ahi. Azieh ahieleh labourer/kilaw mite China gam a tung-le-kuon kiphumat den zing ahi zieh ahi. Report khen khat kimu in agendan in Myanmar ah tam natna vei mi 1 matkhiet hita a, mi 9 te ahileh etkhietna mun a koi hidan in thusuo khen khat in gen hi.


Hamphat huaitah in Manipur hing tung naisih nanleh, tuni March 4, 2020 nitan in India ah mi 29 in COVID 19 natna vei ahidan ToI tungtawn in muthei in um a, tam natna vei dinga muonmaw mi pung semsem hi. Manipur mun tuomtuom ah mi 60,000 val screen bawl hita, mi 10 ginmaw a um te result 9 ahileh tam natna veilou ua, result khat ngah hinalai hidan in Health Director Dr K Rajo in media sensitisation workshop abawlna uah gen hi. 

India leh Myanmar in international boundary km 1624 a sau kitaang ihiban uah, km 16 tan passpost umlou a Myanmar mite India hing lutthei ding a Indian Authority in phalna apiah ban ah, nichin a mun tampi apat ne-le-ta, sum-le-pai ki dawl tuona um hi, tuabang ma in Myanmar leh China in zong international boundary km 2129 tan kitaang ahiban uah, gamgi zul a bazaar umte ahileh China in opkhum zouzaw mama ahiman in India sanga etkaina umlou zaw hinalai hi.

Tam natna jauhuai in i khawpam apat hing gal-etta ahiman in Manipur, Mizoram, Nagaland solkal in panmun nasatah a akhawtha ua, tam natna matdohna ding a vanzah a hoithei pen toh pan alah uh poimaw mama tahi.

Tam bang natna umta chiman a patau leh jauthawn a um ding china hisam lou hi, WHO ban ah state le India solkal te'n zong patau lou ding, hinanleh ki kemsieng ding leh ki veng siem ding in theisahna bawl thamta uhi.

Thei dinga poimaw tamlou khen khat:
  1. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) – ‘CO’ khu Corona china ahi, ‘VI’ khu virus, ‘D’ khu disease leh 19 khu 2019 (aki theikhiet kum) 0china ahi.
  2. Tam COVID-19 khu Wuhan, China gam a mukhiet masah pen ahi.
  3. Tam natna hit (virus) ahileh hatthi leh khu apat chiltui lengdoh/kaidohte apat kilawhsawn thei hi a, tam natna hit tuhna munte va khoikhana apat zong lasawn thei ahi. Dakal tamlou sung tam natna hit hing thei a, hinanleh disinfectants te toh suhsiem thei ahi.
  4. Tam natna kilatn dah ahileh khosih, khu leh nahdongna chite ahideu tangpi hi. A huaise deute ahileh tuapgaw/sa (pneumonia) chite zong tunthei hi.

Tam natna kiven didan:
  1. Sabon leh tui toh khut sawpsieng gige ding.
  2. Hatthi ahisihleh khu chienga i kam leh nakuo tuun ding.
  3. Khosih ahiei flu nei a na theite toh ki nai a um seng lou ding.
  4. Khosih, khusuo leh nahdong a na kithei leh akin theilam a zatou del ding.
  5. Medical mask kichi kam leh nakuo tuomna puonkang ahileh hatthi zing, khu zing na hileh nang apat midang na ventheina dinga poimaw mama vanzah khat ahiban ah, nang a dinga zong midang apat kivenna chi khat ahi veve hi. Tam pen ahileh sawpsieng gige ban ah paithang lou ding chi ahi.

Tam a tunga kiven didan igente ahileh UNICEF guideline tungtawn a athei bailam ding ngaisutna toh hing kilasawn leh letkhia ahi. 

Gieltu

Pupu Zou
ZOLENGTHE
Connecting the Zo people

No comments:

Post a Comment