Feb 20, 2020

Chin National Day - Zo Minam Ni ahina bang tah a zah hunta

Khovel munchin gam chin a um Zo suon, Zo mipite, Zolengthe vaisaite'n ngainatna lienpi toh Zomi Nam Ni or Zo Minam Ni chibai ka hing bu uhi. Tam Zo suonte dinga ni poimaw, i Nam Ni in i lah uah ki itna leh lemna hing tun tahen.

Zo Minam Ni i chi a khietna tuam deu in let ta lei “The day our flesh, soul, heart and whole body are filled with the fragrance of Zomism” (Zomi gim nam ni) chi hileh kilawm, hi zong ahi ngai ahi. Zomi Nam Ni i chi a'ng kipatna them khat suut zuai talei;

Chillai in Chin Hills sung ah hausa Tlaisun(Hlawncheu), Bawithang, Hauhulh, Sumthang, Laizo leh Zahau adangdang vaihawmna nuai ah ana um uhi. Burma in United Kingdom apat in kum 1948 in zalenna ana mu uhi. Tuachin Falam khu munpi (capital) a zang in Chin Hills Special Division siemkhiet in ana um hi. January 4, 1974 in Chin State pieh in ina um uhi. Chin state sunga ham-le-pao kizang tangpi ahileh Laimi, Zo, Thadou, Khumi, Mizo, Asho, Mara, Cho, Daai leh Tedim ahi. 


Kum 1948, February 20 ni’n Zo Minam Ni ana pieng hi. Tua masang in Chin Hills Regulation Act, 1896 toh zotakuol leh mun dangsang vai hawm khum in ana um hi. Chin Hills Regulation Act ahileh feudalism kichi hausa/kumpi ngeina toh kivaihawmna chi khat ahi. Kum 1948, Janaury 4, jingmawng nai 4.20 in Burma in suotatna ngah hi. Tua hun in Burma President masa - Sao Shwe Thaike in Falam gam vehna va nei. Tua hun in Zo Nam buppi in kikhopna ana nei pi ua  “Hausa/Kumpi ngeina bei hen, Zogam ah zong mipi vaihawmna um hen” chi’a ana ngetna ana bawl uhi. Tuachi'n Chin Minister Pu Vomthu Maung lamkaina toh February 19-22, 1948 sung teng Falam khopi sunga Chin Hills Battalion Drill Shed mun ah khawmpi ana nei uhi. Tua hun ah Chin Affairs Parliamentary Secretary Captain Mang Tungnung in vaiguol saitu in panga, Union of Burma president masa pen U Soa Shwe Taik, Chin Hills Enquiry Commission memberte ban ah Chin Hills sunga vaisai upa mi 5000 te'n vaihawmna ana nei uhi.

Febraury 20 ni vaihawmna ah Tedim apat Subedar Thangzakai in Agenda 4na ah Chin Hills sunga hausa vaihawmna suhbei ding chi ana puolut pen Pu Hangbungthang of Kanpelet leh Falam apat Pu Conmang te'n ana seconded uhi. Tuana vote alahna uah mi 17 meimei in suhbeilou ding chi'n pang uhi. Chin Affairs Minister Pu Womthu Maung in thutanna bawl in Hausa vaihawmna suhbei ding leh hausa teng jangna dopna pieh ding in ana kithukim uhi. Chin Affairs Council in Pctpber 9, 1950 in meeting nei ua, tuani'n February 20 khu Chin National Day a zah dingin ana thutan uhi. Tua thutanna dungjui in Mindat khopi ah Feb 20-22, 1951 in Chin National Day masapen zahna ana neita uhi. Tua vaiguon ah Burma Prime Minister masapen U Nu in zingun hina toh ana uap hi. 

Tuni chiengin Burma/Myanmar mei hinawnlou, khovel munchin gam chin ah Zo suonte'n i umna chiet uah kum tengin kilawm zing hi. 

India lam a um Zosuon te'n tam vaiguon i lop pumpum ua ngaisut dinga deihuai ahileh, Burma a hausa vaihawmna suhbei ni pen i Nam Ni chia lawm ihita ngal uleh, India lam a zong tuabang tuntheina ding vaisai a poimaw hilou amah? I gam te entalei, hausa vaihawmna tunga lungkim jou nawnlou a dimpi'a ki umta ding in gingtat huai hi. Mi malmal a survey bawl hitalei zong, Burma lang a ana bawl bang ua hausate chilou ami nautang teng in suhbei ding kidei di'n gingtat huai hi. India administrative system leh Myanmar administrative system kibang lou, India a Hausa zieh a i gam bit ahi chipawl zong ki um tham dingin gingtat huai. Tua ahita leh laisiem telsui mite'n research i bawl ua, a hoi in a hoilouta in zong i mipite thumopna i nei ua kiphamaw hitalou amah?

No comments:

Post a Comment