Sep 5, 2010

Pi-le-pu lunglai a mawl, bang chi'n i lai zilna i siempha thei diei?

Malai a pi-le-pute’n ana bawl, louhaw, singpuohte tukhang in hing bei deudeu in, gam-le-lei tang i nei sunsunte uh gawta mang sieng in, i gam lei a piengte in neh-le-ta, kingahtheina ding a'ng tun zou nawn ta sih hi. Tuazieh in malai a louhaw, singpuoh a kitoudelnate tukhang a kingahnata ahi nawn tahlou zieh in henkhiet leh paihun ahing hi zel tahi.

Aleh, bang bawlta ding?? chi'n kidong talei, atangpi dawnna ding khu, Laisimna (Education) habawl ding chi ahi tangpi deu ding hi. Ahima ahi, tukhang khu tuga-lawlmeh hun hinawnlou a tua tang a laikung (pen) tawi hun ahing hitah zieh in, laisimma pibawl leh uongtah a bawl hun ahi tahi. Lai i siemlou zieh un mite nuoi et leh simmaw in i um ua, i hina (right) na ngawn i thei ta sih uhi. Tuathamlou in i gam leh i nam sung a laithei i tawm sengseng zieh un, i inn sung na ngawn uah ngaidan/mudan kibahlouna hing umtou in buoina ang tun zel hi. Neh-le-tah suina ding bep hilou in, mimal, Sepoy, etc..etc te apat dihloutah leh kilawmlou tah a bawlkhum a i um chieng ua, tuate apat ki venna ding leh hangsantah a i pan ngam thei na ding un, laithei ma a poimaw zel hi.

Tulai, a dieh in i teenna Manipur bang Law & Order kisuh um nawnlou ahitah zieh in i nam sung a sangnaupang laizilte apat LLB sim bang hing tam thei leh chi bang ka ngaidan ahi mawh hi. Tam laizilna toh kisai in i nampi leh a sung a ba-meng tuomtuomte’n zong tamthu ngaikhoh in panlah ding dante zong gen leh sah in nei panpan ta uhi.

Tam Laizilna (Education) suhpiching na ding in alien apat a neu tan ah mawpuohna i liengkou ah kinga in kamu hi. Ngaidan leh deidan kibang tah a apeithei sih leh tam Education policy piching thei ngaingai lou ding hi. Etsahna ding in, Tuipi gal lam a pat missionary ang peichil lai ma bang in i Missionte’n zong bang e khat chimai lei deigaw/aam na’n khochin phiel ah poimaw lou pipi leh quality nei lou sasa in sanginn-te bang athuopthuop in i ban koitou moh uhi. Tamchi ahi veve leh khokhat a Mission sanginn ni-le-thum umsang in khohausa leh khosung vaihawmte’n panla henlen, sanginn khat mai dinsah a, tuana mission-ten common syllabus nei a, sangsye umte’n sanginn khat ah semkhom thei uleh silbangkim ah piching zawlou ding amah, tualeh amau amau a halaw (salary) chiet mahni mission in kipieh mai uleh, laizilna chikhat a khantouna lam hing hizaw lou ding amah? chi bang mawltha a ngaisut thei ahi.

Tualeh, kho hausa in zong mawpuohna lienpi nei kia in kamu kia hi. A dieh a Govt. School umna khote ah, Govt. School um sunsunte atamzawphielte bang kai ngailou, School Building umlou, Sangsyete bang kumkhat a khatvei zong kisutuokim zoulou chi bang ahi moh hi. Hausa in lemtang sa in, a kho school a sangsyete kailouman chi dan in a law ua pat percent bang zatzat ahiei khat nehbe nalai. Tam khu India daanbupi sung a ‘Right to Education’ kalna chikhat ahi kia tahi. Tambang a i um lai sie uh i gam ah adieh in i Zo dawn uah laizilna lam kitasam semsem leh duhdahlou semsem ding a, Govt. sangsye i neu sunsunte uh zong leiba thangba toh kidim semsem zaw ding ua, khenkhatte’n a posting na mun uh zong mangngil deudeu ding uhi.

Dei tahluot zieh a ka ngaidan kang gen thopthop hie, gengen lei zong khatvei thu a genzou ding guol hisih. Tam a tung a i gen atangpi 2 te semkhe photphot lei ......

No comments:

Post a Comment