Zodawn Footprints

Sep 5, 2010

Pi-le-pu lunglai a mawl, bang chi'n i lai zilna i siempha thei diei?

Malai a pi-le-pute’n ana bawl, louhaw, singpuohte tukhang in hing bei deudeu in, gam-le-lei tang i nei sunsunte uh gawta mang sieng in, i gam lei a piengte in neh-le-ta, kingahtheina ding a'ng tun zou nawn ta sih hi. Tuazieh in malai a louhaw, singpuoh a kitoudelnate tukhang a kingahnata ahi nawn tahlou zieh in henkhiet leh paihun ahing hi zel tahi.

Aleh, bang bawlta ding?? chi'n kidong talei, atangpi dawnna ding khu, Laisimna (Education) habawl ding chi ahi tangpi deu ding hi. Ahima ahi, tukhang khu tuga-lawlmeh hun hinawnlou a tua tang a laikung (pen) tawi hun ahing hitah zieh in, laisimma pibawl leh uongtah a bawl hun ahi tahi. Lai i siemlou zieh un mite nuoi et leh simmaw in i um ua, i hina (right) na ngawn i thei ta sih uhi. Tuathamlou in i gam leh i nam sung a laithei i tawm sengseng zieh un, i inn sung na ngawn uah ngaidan/mudan kibahlouna hing umtou in buoina ang tun zel hi. Neh-le-tah suina ding bep hilou in, mimal, Sepoy, etc..etc te apat dihloutah leh kilawmlou tah a bawlkhum a i um chieng ua, tuate apat ki venna ding leh hangsantah a i pan ngam thei na ding un, laithei ma a poimaw zel hi.

Aug 31, 2010

Gen minthang Khuga Dam ~ Hamphatna moh shina thaang?

~ T. Zamlunmang Zou, Delhi

August 30, 2010 ni’a Khuga Dam Joint Action Committee in consultative meeting ahatna ah Hmar Innpui, Zomi Council, Mizo Peoples Convention, MPC, MTC, ZSF, HSA, KSO, COPTAM tel in KD-JAC Executive member ah CDSU, KSO, ZSF leh HSA ban ah adang zong guonbe ua, tam khuga dam ahileh CCpur dist level issue in puong uhi. Tuaban ah Khuga Dam tungtawng a hamphatna pieng dinga genkhol tui lahna (water supply), lou tuinehna (irrigation), electric meivah te ban ah tam khuga dam a nasemte’n a sepga uh sum a mu ding uh ahibang a pieh ahi ma sie KD-JAC in hongsah lou ding in thutanna bawl uhi.

Khuga Dam JAC in maban a a baw jui di’a dei huai ahileh tam khuga dam in a puodoh/a sep ding a guongal teng kim thrap a zaw ahi masang offical inauguration umsah lou ding chi mai a hunsah lou in, India phuolpi tanpha a zong akinlam a pichin suo di’a phutna bawl hi thei leh bang achi de aw chi bang lunggel ka nei hi. Bang di’a India phuolpi tan eilawi in vatut ding ihi nuai i chi leh, eilawi theilou kal a “zaw ahita” chi’a report ana kipia zong hita mai thei ahi. Tam bang a report ana kipia ahita leh a “ui-lu-gu phum” uh talat dia hoi ahi.

Aug 22, 2010

Lamka khantouna dingin lemna leh muonna

~ T. Zamlunmang Zou

Lamka - Zo khopi chikim leenna, a zawng a hau kikhenna, ham leh paukithei tuo, laigui khau khat zom, chin leh tuoi lenna khopi, ki thangsietna ngen a dimna, bang teng bawl in bang toh kituo sawm nanlei zong a guh a gaal a ki gaal et dimna gam. Bang chi’n tam lungsim gelte bei in unau ki-ittah leh kituo tah in i leng khawm thei diel diel diei?

Unau Lushei laphuo khat in “ni chin in ka hinkhuo ah deitel ding a um a, tahsa utna leh hagau utna ahi, sil hoi bawl ka tup chieng in sil hoilou ka baw kha leng, tahsa utna’ng ang zou leng hi. hoi ka sawm pouleh ka suol jel, sil hoi bawl theina ka neilou, Mangpa tellou hoi tup khubangma loumai ahi, aw Mangpa nang bou ka hoina nahi” achi pen Lamka mite jousie a di’a kiphuo in ka ngai hi. A la in agenbe jelna ah, “Mi dang lungsiet theina zong sil hoi ahi ka thei, ngainat ka sawm chiengin huatna a tam jel, Mangpa tellou ngainatna bangma lou mai ahi, aw Mangpa nang mai ngainatna tuntu nahi” achi ma bang in Pasian neilou leh lungsim a Mangpa neilou in ki ngainat tum in unau kichi vahuau nanlei, bang a hei khat ham phatna ang um chiengin iki ngainatna pen bangma lou suoh jel hi.

Aug 8, 2010

I gam leitang i kembit jou na diei?

~ T. Zamlunmang Zou

Jamkholien Manlun in a la khat a, “Ka pu ka pa saatsa gam lei hi e, sing dangte di’n phal singe, i vangkhuo uh, kum khuo’n heisa bang pal aw” chi’a ana phuoh pen tutung Ccpur dist gamgi leh Manipur Land Manipur Land Revenue and Land Reforms Acts siemphat ding Assembly a hing ki gen ging toh kisai a thupi di’n koituoh kasa hi. I gam i lei tang tunga sil tungte tungtawn a i ki theisiemlounate koikhiet a i lasah uh a kaidan, thu ki banga sah hun hita hi.

CDSU leh COPTAM in Phouchakhai a i gam leitang kepbitna di’a leikha in a pawtna di a kei vang banga ana sepna tung uah pahtawtna sangpe’n pepum in nautang leh mipi lamkaite’n ahithei tan a thup di’a chielna bawl ihi.

Jul 26, 2010

Shigaalna Puondum sil-le-teen

Tam thutoh kisai ngaidan dohna tampi kana mu zieh in mipite ngaidan dohna Zolengthe tungtawn a bawl ahi. Mipite apat ngaidan giltah tampi muh in um hi. Zou sung tekahna hing zangdi kahi man in ana lungtheh i um khaleh ngaidam.

Zou puondum chi ni um, tuote’n a kankhawm Indian ah mi 25,000+ leh Burma ah 60,000 val nimnem hi. Kitam nailou ahiman in a zah didan gamgi i neisah leh mangthang thei, hing ki teikhiet mangsah thei din mun a um in ka mu hi. Shi ni, man ni a puondum i sil sihleh milah a silkhiet hun hing tawm deu deu ding hi. Sil khiet theina teng, office, school, khawmpi, kisuh khawmna khat poupou a sil zing hileh bawm ka chi nalai hi. Zou niih, Zou puon, Zou puondum, Zou neck-tie, Zou muffler, Zou waist coat, Zou khi, Zou tau, Zou samkil ichite ki zumpi lou leh ki thang-atpi tah a zah hi zize leh chi ngaidan kanei mawh hi.

Jul 19, 2010

Jacintha Lazarus – A leader in deeds

~ T. Zamlunmang Zou

The Deputy Commissioner of Churachandpur, Miss Jacintha Lazarus has proved one of the world’s famous quote “Action speaks louder than words” by showing what civil service or servant is all about within a short span of time.

She not only set her foots till the far flung areas of our district but also took the bold initiative for the reforestation of our deforested administrative centre of the district i.e. Lamka. Her action on July 13 2010 took the people of Churachandpur in surprise. Jacintha Lazarus braved torrential rain to take a firsthand account on the progress of her pet project of nurturing a leafy catchment area. Accompanied by a handful of officials and her private security personnel, the lady administrator walked along the marshy terrain to reach the catchment area of the district Zone II water source. Walking for more than a kilometre through the barren jungle on foot under the heavy downpower, Jacintha was soaked from tip-to-toe. Undeterred, she also strolled along a ’shaktiman’ path used for quarrying in an attempt to halt the practice. Lazarus’s expedition was a matchless devotion from the country’s elite bureaucrats, and what’s more is the fact that it was from a one of the few lady from the elite group.

Jul 13, 2010

Bandh / Blockade apat i lem lawh bang?

~ T. Zamlunmang Zou, Delhi

Manipur Legislative Assembly Session ah Chief Minister pu’n tam bang in Bandh toh kisai Inpi theisahna bawl hi. Manipur ah kum 15 (1995-2010) sungin bandh leh blackade 628 vei um a, tuate zieh in Manipur state in Rs 2828 crore to Rs 3000 tah suplaw hi. State pumpi a bandh chiengin ni khat in Rs 5 - 6 crore ki suplaw a, National Highway te a bandh chiengin ni khat in Rs. Rs 2 to 3 crore ki mang chi hi. A leh bang i lem lawh ua le? I ngette uh a lawching jelna amah?

Kum 1990 lai vel in Indian Danbu’n ang phalsah dungjui in Manipur tanggam a 6th Schedule koi ding deina in bandh chivel ina bawl sam uhi. Hinanleh ‘local adjustments and amendments’ zaw chie koi ding chi’n ang na thoidam ua, kum 20 jou in MDC ang gingkia pan hi. Tuni’n ANSAm ten kum 20 peisa a ina au zezuna uh hing gingsah kia ua, lampi dang umlou bangin bandh ma toh hing kipan kia lenlon uhi.

Jul 8, 2010

Lalpa tello that tum zawng engmah lo mai ani

~ Pupu Zou

Wherever I am, while driving, working, eating and even in the meeting, this beautiful and straight to the point song strongly haunts my heart and soul. I used to keep musing the whole day, it echoes and re-echoed time after time. Epecially, I like this stanza: Nitinin ka nunnah duhthlan tur a awm a, Tisa duhna leh thlarau duhna a ni; Thil tha tih ka tum changin thil tha lo ka ti thin, Tisa duhna in min hneh fo thin a. *That ka tum ve leh ka sual thin, Thil tha tih theih na reng ka nei lo; Lalpa tello that tum zawng engmah lo mai ani, Aw Lalpa nang chauh ka that na i ni.

Free translation of the first two stanza: There's a choice to choose in my daily life, the choice of flesh desires and spiritual way. Whenever i long to do good deeds, the flesh desires overpower me and i often did wrong things. When i try to be good, i often commit sins, i, by myself have no power to do good things wichout the help of God.

Jul 6, 2010

SINGNOU SUON AW, I GAM SA SENGTA E

~ T. Zamlunmang Zou

Tulai Zodawn dum diidiei, hing ngiingei, dam diidiei, vot in huisi kikhaw harhar chite hinawnlou in I gam gawta e, huisieng kisamta, tui lah kang deudeu, a satung lah ki gaw vetvot chite ahita hi.

Lungdam huaitah in I DCpi uh Ms. Jacintha Lazarus, IAS in i gam gawta gemgumpi ahing lainatpi vanguut hi. NREGS job card tungtawn a singnou suon ding chite bang DC dangten sawm khollou uhi. Hinanleh eima khuo a tabang DC i neikha pen uh mipi’n nasatah a tosot poimaw hi.

Jun 28, 2010

MDCte Tungah Kinepna Lien??

Tukum Manipur Autonomous District Council member telchinga um teng teng jatatna salaam ka hingbuh utoh kiton in na gam mipite’n na tungua kinepna lienpi nei ka hi uh chi na bil ua sontel banga na bah ua, na kawmg ua na ki gatah tinten ua, na lungtang suongpeh tunga naki gel dingun ka hing theisah malam uhi..

Mipi tampi ngaidan in a min puo maimai a MDC na bang na dingua, hinanleh Zogam Thusuo vaisaite’n na sil bawltheina uh ka mu phaban uhi. Na semthei a na hing um chiengun na gam uh hing ngilvawt sih un. A masa pen in i gam lailam a a ngiemdan in geldoh unlen, Muollum leh Behieng a kingahna kham skul na hingtun doh teitei ding uh ki lunggul tinten hi. Lamka khopi zot ngai vateh lou a i innmun a skul ingkai thei chiet chiengun i gam dinmun hing detdou dinga, i zoudawnte hing seltha kia ding ahi bou hi.Laisimna kisuuhlou ziehin i zoudawn ki taisan zing ahiman in skul hoitah poimaw masa pen hi. Zoudawn khuote i taisan chieh, i gam neu deudeu himai lou amah? Tua ahiman in zoudawn a laisimna hoi poimaw masa pen hi.